Pac-Man trên đường phố Manhattan

Một ngày nắng đẹp mùa xuân năm 2004, khách bộ hành ở khu Manhattan (New York, Mỹ) ngạc nhiên khi thấy vài thanh niên mặc... áo mưa chạy vội vàng trên phố với vẻ mặt dáo dác, dường như đang tham gia một cuộc săn đuổi. Nhiều người cười xòa khi biết những kẻ kỳ dị ấy đang chơi trò Pac-Manhattan - trò chơi Pac-Man trên đường phố. Có thể xem Pac-Manhattan là mốc khởi đầu của thể loại trò chơi phụ thuộc vị trí người chơi (location-based game).

Bốn thanh niên mặc áo mưa đóng vai bốn "con ma" Blinky, Pinky, Inky và Clyde trong trò chơi Pac-Man. "Căn cứ địa" của ma là công viên trung tâm Washington Square Park. Xuất phát từ đó, bốn con ma bắt đầu lùng sục các dãy phố để tìm Pac-Man - một thanh niên trong trang phục màu vàng nổi bật, trông như một miếng pho-mát. Pac-Man phải "chạy như ma đuổi" vì sẽ "chết" ngay nếu bị chàng hoặc nàng mặc áo mưa nào đó chạm vào người.

Tuy nhiên, giống như trò chơi Pac-Man trên máy tính, tình thế có khi lật ngược: Pac-Man lấy được "viên thuốc sức mạnh" (power pellet), trở nên có khả năng tiêu diệt ma. Đó là lúc Pac-Man chạy qua một số vị trí quy ước trên phố. Với sức mạnh tạm thời, Pac-Man có thể chạm vào ma, đuổi ma quay về căn cứ địa. Những con ma bị tiêu diệt phải "ngồi chơi xơi nước" ở công viên trung tâm trong thời gian nhất định trước khi "tái xuất giang hồ".

Trò chơi Pac-Manhattan thực ra có mười người tham gia. Pac-man và bốn con ma ở khu Manhattan đều được điều khiển bởi năm người khác ngồi cố định trong khu vực. Người điều khiển liên lạc với avatar của mình qua điện thoại di động để biết vị trí hiện tại của avatar trên phố, cập nhật vị trí của avatar trên máy tính và hò hét những chỉ thị hướng dẫn khiến người đi đường phải giật mình, đại loại như: "Chạy ngay đến góc đường số 6 và số 8, rồi rẽ trái! Coi chừng Blinky đang theo sát cậu đó!" hoặc "Ấy ấy, đừng chạy vào đường đó, Clyde đang ở cuối đường!".

Màn hình máy tính trước mặt mỗi người điều khiển hiển thị sơ đồ các dãy phố vuông vắn của khu Manhattan, được thể hiện theo đúng phong cách của trò chơi Pac-Man. Mỗi khi màn hình trò chơi được cập nhật bởi một người điều khiển, những người điều khiển khác thấy ngay sự thay đổi thông qua kết nối Wi-Fi. Cả năm người điều khiển đều biết rõ tình trạng của trò chơi để có thể hướng dẫn avatar của mình trên phố một cách hợp lý. Người điều khiển Pac-Man dĩ nhiên luôn hướng dẫn avatar của mình nhắm đến những con đường có rải "hạt đậu" (tưởng tượng) để được tăng điểm.

Tuy nhiên, khác với việc chơi trò Pac-Man thông thường trên máy tính (trong đó người chơi điều khiển Pac-Man một cách tức thời bằng các phím mũi tên), cơ chế điều khiển từ xa bằng... lời nói qua điện thoại di động trong trò chơi Pac-Manhattan có khi không theo kịp diễn biến trên phố. Đó là lúc Pac-Man bị đuổi quá gấp, chạy vòng vèo "không kịp thở" quanh những chiếc ô-tô đỗ bên đường, không có chút thời gian nào để liên lạc với người điều khiển!

Trò chơi Pac-Manhattan được thiết kế và thực hiện bởi một nhóm sinh viên cao học thuộc Đại học New York. Ý tưởng của nhóm Pac-Manhattan thật đơn giản: chuyển trò chơi từ màn hình máy tính lên thực địa để xem thử điều gì xảy ra. Và "điều xảy ra" rất thú vị: nhiều cộng đồng ở khắp thế giới học hỏi kinh nghiệm từ nhóm Pac-Manhattan để tổ chức cuộc chơi tương tự. Có người gọi đó là thể loại trò chơi mới: "trò chơi phụ thuộc vị trí" (location-based game). Nhiều người khác gọi tên gọn hơn: "trò chơi diện rộng" (pervasive game). Những người chủ chốt của nhóm Pac-Manhattan lại thích gọi đơn giản là "trò chơi lớn" (big game) vì mục tiêu của họ là sử dụng những phương tiện công nghệ thích hợp để theo dõi trạng thái của trò chơi (không nhất thiết chỉ là vị trí của những người chơi) trên phạm vi lớn.

Nghiên cứu tác động của trò chơi đối với cộng đồng dân cư, nhóm Pac-Manhattan kết luận rằng trò chơi lớn có thể trở thành cơ hội kinh doanh lớn: kinh doanh sự kiện! Một số thành viên của nhóm Pac-Manhattan nay đã ra trường, lập nên các công ty thiết kế trò chơi lớn chuyên nghiệp: Công ty Gigantic Mechanic của Mattia Romeo và Gregory Trefry, Công ty Area/Code của Frank Lantz và Kevin Slavin. Phương hướng kinh doanh trò chơi lớn ngày càng thu hút sự chú ý của những công ty sản xuất trò chơi điện tử, công ty quảng cáo, công ty sản xuất thiết bị di động,...

Ngay từ khi thảo luận ý tưởng, nhóm Pac-Manhattan đã thử dùng thiết bị GPS để định vị người chơi. Về nguyên tắc, GPS cho phép định vị với độ chính xác cao (sai lệch 5-20 m) nhưng sóng GPS phát từ vệ tinh rất chập chờn trên đường phố len giữa những cao ốc. Việc định vị bằng GPS thường chỉ đạt hiệu quả tốt nhất ở những vùng thưa thớt dân cư. Nhóm Pac-Manhattan quyết định chọn phương án đơn giản: gán số hiệu ngắn gọn cho từng đoạn đường và thông báo vị trí bằng lời nói.

Sau Pac-Manhattan, khi thiết kế trò chơi "săn tìm kho báu" mang tên Conqwest, Romeo và Trefry nghĩ ra cách khác để xác định vị trí, không dùng lời nói. Các đội săn tìm kho báu dùng điện thoại di động chụp hình những bảng nhỏ được gắn ở nhiều nơi trong khu vực "hành quân" của mình và gửi hình về trung tâm điều hành trò chơi (nhờ kết nối Wi-Fi). Trên bảng không có chữ hoặc số, chỉ có những hình vuông đen trắng do Romeo quy định, gọi là mã semacode. Phần mềm đọc mã semacode giúp trung tâm điều hành nhận biết vị trí chụp hình, theo dõi được đường đi của các đội. Do không thể đọc hiểu mã semacode bí hiểm, các đội tham gia trò chơi không thể tạo mã semacode giả hiệu để đánh lừa trung tâm về vị trí của mình.

Hiện nay, công nghệ xác định vị trí có những bước tiến vượt bậc. Dù iPhone và các loại smartphone (điện thoại thông minh) đời mới đều có sẵn bộ thu sóng GPS, Apple và Google đều dùng dịch vụ định vị của Công ty SkyHook như một giải pháp bổ sung. SkyHook có nhiều đội xe chạy khắp nước Mỹ để xác định tọa độ những điểm truy cập Wi-Fi hoặc trạm thu phát sóng của các nhà mạng, lưu giữ kết quả trong một cơ sở dữ liệu. Phần mềm trên smartphone tự động gửi địa chỉ MAC của các điểm truy cập Wi-Fi ở gần (cùng cường độ tín hiệu tương ứng) hoặc số hiệu Cell-ID của trạm thu phát sóng về máy chủ của Apple hoặc Google để nhận được tọa độ tương ứng. Với mật độ dày đặc điểm truy cập Wi-Fi và trạm thu phát sóng trong các đô thị tại Mỹ, vị trí của người dùng smartphone được xác định chính xác.

Bên ngoài nước Mỹ, Google xây dựng dần cơ sở dữ liệu về vị trí điểm truy cập Wi-Fi và trạm thu phát sóng dựa vào chính những người sử dụng dịch vụ Google Maps và Google Latitude trên smartphone (những khi họ tự xác định vị trí của mình).

Hào hứng với khả năng định vị chính xác người dùng iPhone thông qua dịch vụ SkyHook, Romeo và Trefry chuyển khu Manhattan thành một sân gôn (golf) ảo. Nhìn vào màn hình iPhone, người chơi biết rõ vị trí của mình trên sân gôn ảo. Khi di chuyển đến vị trí đặt quả gôn ảo, người chơi cầm iPhone vụt mạnh tay như thể đang đánh gôn thực sự. Bộ đo gia tốc (accelerometer) bên trong iPhone giúp máy chủ nhận được thông tin về lực tác động vào quả gôn ảo. Máy chủ tính toán đường đi của quả gôn cùng vị trí đáp của nó trên sân gôn ảo và gửi thông tin trở lại iPhone để hiển thị trên màn hình.

Công nghệ hiện tại đang cho phép tạo ra những trò chơi lớn có trạng thái phức tạp, hoạt động theo thời gian thực, trong không gian thực nhưng thuộc về một "thế giới song song" của thế giới thực. Nick Fortugno - giáo sư môn "Thiết kế trò chơi" (Game Design) tại Đại học Minnesota - gọi những trò chơi lớn theo hướng Pac-Manhattan là "loại trò chơi không làm cho bạn thoát ly thế giới nhưng làm cho bạn thoát ly cảm nhận thông thường về thế giới".

NGỌC GIAO