Góc nhìn Zuckerberg

Cuối tháng 2/2016, sau khi diễn thuyết tại hội thảo Mobile World Congress (Barcelona, Tây Ban Nha, 22-25/2/2016) về thực tại ảo (Virtual Reality - VR), Mark Zuckerberg sang Đức để nhận giải thưởng Axel Springer Award dành cho doanh nhân có sáng tạo đột phá và có trách nhiệm xã hội. Người sáng lập Facebook đã trò chuyện với Mathias Döpfner - giám đốc điều hành tập đoàn truyền thông Axel Springer - về sự phát triển công nghệ và Facebook.

Hỏi: Thực tại ảo đang là chủ đề yêu thích của anh. Vì sao anh dám chắc đó không phải là chuyện thổi phồng?

Zuckerberg: Ở đây có vấn đề ngắn hạn và vấn đề dài hạn. Người ta thường nói rằng tiên đoán điều gì sẽ diễn ra trong tương lai sau 10 năm hoặc 20 năm dễ hơn là sau 3 năm tới. Hiện đang có vài xu hướng lớn. AI [Artificial Intelligence - trí tuệ nhân tạo] ngày càng tiến bộ, con người sẽ chữa được nhiều bệnh hơn trong tương lai. Chuyện này ai cũng biết, vấn đề thực sự là biết được cách thức đạt tới điều ấy.

Chúng tôi dám chắc thực tại ảo sẽ là công nghệ quan trọng. Tôi khá tin vào điều này và nghĩ rằng đây chính là lúc để đầu tư. Trong tuần này chúng tôi thông báo rằng đã có một triệu giờ xem phim trên thiết bị Gear VR. Gear VR là sản phẩm chỉ mới được đưa ra thị trường do sự hợp tác giữa chúng tôi và Samsung. Đây là thành công rất đáng kể.

Thực tình tôi không biết sẽ mất bao lâu để xây dựng hệ sinh thái cho VR. Có thể là 5 năm, có thể là 10 năm, 15 năm hoặc 20 năm. Tôi đoán phải cần ít nhất 10 năm. Đã cần đến 10 năm để đi từ việc sản xuất chiếc smartphone đầu tiên đến sự hình thành thị trường smartphone rộng lớn. Điện thoại BlackBerry được sản xuất lần đầu năm 2003. Đến năm 2013, số lượng điện thoại BlackBerry mới đạt tới khoảng một tỉ chiếc. Vì vậy tôi không thể hình dung VR đi nhanh hơn thế.

Hỏi: Facebook đã đầu tư hai tỉ USD vào Oculus Rift. Chắc rằng anh thực sự quan tâm đến chiếc kính thực tại ảo đó, quan tâm đến lĩnh vực sản xuất phần cứng? Xin anh giải thích chiến lược VR của Facebook.

Zuckerberg: Chúng tôi chủ yếu quan tâm đến phần mềm cho VR. Tuy nhiên, ở thời kỳ sơ khai của việc phát triển bất kỳ nền tảng nào, ta cần quan tâm đồng thời cả phần cứng lẫn phần mềm. Sự chuyên biệt hóa chỉ có tác dụng tốt trong thời kỳ sau. Vào lúc ấy sẽ có công ty chuyên về phần cứng cho VR và công ty chuyên về phần mềm cho VR. Phần cứng và phần mềm đều có những bước phát triển nhanh chóng nên chúng tôi thấy cần có sự phối hợp giữa hai lĩnh vực phần cứng và phần mềm. Hiện nay chúng tôi quan tâm nhiều đến phần cứng cho VR nhưng về lâu dài chúng tôi sẽ hoạt động trong lĩnh vực phần mềm cho VR.

Hỏi: Công nghệ VR mà Facebook đang phát triển trong sản phẩm Oculus Rift được chia sẻ với Samsung để tạo ra sản phẩm Gear, đúng không?

Zuckerberg: Đúng vậy. Và sản phẩm Gear có lẽ sẽ phổ biến hơn nhiều so với Rift.

Hỏi: Anh chia sẻ công nghệ với đối thủ cạnh tranh vì muốn VR trở nên phổ biến càng nhanh càng tốt, đúng không?

Zuckerberg: Đúng vậy. Cần lưu ý rằng Rift và Gear là hai sản phẩm có giá bán khác nhau, chất lượng khác nhau.

Hỏi: 600 USD cho Rift và 100 USD cho Gear?

Zuckerberg: Vâng. Nói cho đúng, cần nhiều hơn 600 USD cho Rift vì phải có máy tính PC rất mạnh. Nếu người dùng chưa có sẵn máy tính PC mạnh, họ sẽ phải mua máy mạnh với giá khoảng 1000 USD.

Hỏi: Thế anh có bao giờ tự hỏi rằng vì sao người ta cần mua Oculus Rift?

Zuckerberg: Vì nó cung cấp trải nghiệm VR tốt hơn rất rất nhiều. Để có được trải nghiệm tốt nhất với VR, phải có máy tính PC mạnh nhất. Với Rift, không những anh có thể quay nhìn cảnh vật chung quanh, mà còn có thể dùng đôi tay của mình để tác động lên các vật thể trong không gian VR và thấy chúng thay đổi tức thời. Chẳng hạn, anh có thể dùng Rift để chơi bóng bàn với người khác qua mạng. Để tạo ra cảm giác như chơi bóng bàn thực, phải có bộ xử lý mạnh, không có cách nào khác.

Hỏi: Theo anh, VR có thể tạo nên lĩnh vực kinh doanh lớn đến mức nào? Tôi thấy Goldman Sachs [công ty dịch vụ tài chính] dự đoán rằng đó là lĩnh vực kinh doanh trị giá khoảng 80 tỉ USD.

Zuckerberg: Chúng tôi đặt cược vào hai xu hướng. Điều trước tiên, mọi người luôn muốn tự thể hiện theo cách ngày càng sống động. Nếu nhớ lại hoạt động chia sẻ và thụ hưởng thông tin trên mạng mười năm về trước, anh thấy phần lớn là chữ viết. Giờ đây phần lớn là hình ảnh. Nhìn về phía trước, tôi nghĩ phần lớn sẽ là phim ảnh (video), có chất lượng ngày càng cao.

Nhưng phim ảnh không phải là đích cuối cùng, tôi nghĩ mọi người sẽ muốn ghi nhận và chuyển tải tức thời trọn vẹn một cảnh vật, trọn vẹn một căn phòng, cho người khác thấy tức thời mình đang làm gì và tương tác tức thời với người khác trong không gian ấy.

Hỏi: Vậy là anh hình dung một ngày nào đó, trò chuyện trong không gian VR là cách giao tiếp thông dụng nhất?

Zuckerberg: Đúng vậy.

Hỏi: Khi nào ngày đó sẽ đến?

Zuckerberg: Tôi không rõ. Tôi nghĩ khi đó việc giao tiếp trong VR phải chứng tỏ được ưu thế vượt trội so với cách thức hội thảo từ xa nhờ máy quay phim (video conference). Nhưng phương án đơn giản cho giao tiếp trong VR có lẽ sẽ được thực hiện trong tương lai khá gần.

Tóm lại, có hai xu hướng. Một là hướng đến giao tiếp qua phim ảnh với chất lượng ngày càng cao. Hai là giao tiếp hòa nhập trong môi trường tạo bởi máy tính. Môi trường như vậy giúp phát triển mạnh mẽ nhiều loại phần mềm ứng dụng.

Ngày trước, máy tính có kích thước như một tòa nhà và người điều khiển chúng phải được đào tạo theo cách chuyên nghiệp. Sau đó, chúng ta có được máy tính PC như một chiếc thùng trên bàn, tuy làm được rất nhiều việc nhưng không phải là thứ được nhiều người thực sự ưa chuộng. Giờ đây chúng ta có điện thoại thông minh, hầu như mỗi người đều có một chiếc và yêu thích nó.

Nhưng điện thoại vẫn có những bất tiện: người dùng phải lấy nó ra khỏi túi, màn hình không đủ lớn, không tạo được sự hòa nhập tự nhiên. Tôi thực sự tin rằng nền tảng mới luôn xuất hiện sau mỗi 10 hoặc 15 năm. VR hiện đang là ứng viên nhiều triển vọng nhất.

Hỏi: Vài ngày trước có một bức ảnh gây ấn tượng của anh tại Barcelona: anh đi từ phía khán giả lên sân khấu nhưng khán giả không ai hay biết vì họ đều đang đeo kính VR. Trong ảnh, anh mỉm cười, có vẻ thú vị vì điều đó. Những người phê phán VR cho rằng đây là ví dụ rõ ràng cho thấy VR chỉ cô lập con người, làm mất đi trải nghiệm tập thể. Anh nghĩ sao về điều này?

Zuckerberg: Phải nói ngược lại mới đúng. Những người đeo kính VR vào lúc ấy đang xem một đoạn phim về nhóm trẻ em chơi bóng đá ở nơi xa xôi nào đó. Họ có thể quay nhìn chung quanh, thấy những đứa trẻ như đang ở quanh mình. Tất cả khán giả ở đó cùng chia sẻ trải nghiệm ấy. Điều này không thể có nếu không có VR. Anh hình dung khán giả cùng theo dõi một phim nhưng mỗi người có được cảm nhận rất riêng, hơn hẳn so với xem phim ở rạp bình thường, vì họ thực sự ở bên trong cảnh phim.

Tôi nghĩ người ta thường e ngại mỗi khi công nghệ mới xuất hiện trong cuộc sống của họ. Nhiều người lo lắng công nghệ liên lạc mới thu hút quá nhiều sự chú ý, làm con người trở nên biệt lập, thay vì trò chuyện với nhau một cách bình thường. Nhưng con người về bản chất luôn có tính xã hội. Vì vậy tôi nghĩ trong thực tế, nếu công nghệ mới không giúp con người hiểu nhau tốt hơn, công nghệ đó không thể đi vào cuộc sống, không thể thành công.

Anh thử ngược dòng thời gian, hình dung sự xuất hiện của quyển sách đầu tiên. Tôi chắc rằng lúc ấy có người nói rằng: "Tại sao phải đọc sách khi anh có thể trò chuyện với người khác?". Thực ra, đọc sách giúp ta tự đắm mình vào suy nghĩ của ai đó. Với báo chí, điện thoại, truyền hình, sự thể cũng tương tự. Tôi chắc rằng chẳng bao lâu sẽ đến lượt VR.

Hỏi: Vài tuần trước tôi gặp một doanh nhân Israel. Anh ấy là nhà thần kinh học. Anh cho biết đang phát triển công nghệ cho phép tạo ra VR trong không gian tự do, đại loại như ảnh toàn ký (hologram). Anh ấy khẳng định trong vài năm nữa, có thể quan sát VR mà không cần thiết bị trùm vào đầu như hiện nay. Điều này thật thú vị nhưng có vẻ giống chuyện khoa học viễn tưởng.

Zuckerberg: Tôi nghĩ cuối cùng chúng ta sẽ đạt đến điều đó dù tôi không biết khi nào. Cuối cùng chúng ta sẽ có thiết bị trông giống như kính đeo mắt bình thường, mang đến trải nghiệm hòa nhập trọn vẹn như thiết bị VR hiện nay hoặc hiển thị thông tin cần thiết tùy nơi tùy lúc khi ta di chuyển đây đó.

Vâng, có những người đang tạo ra tiến bộ từng bước nhưng tôi vẫn nghĩ để đạt được điều đó cần giải quyết được các vấn đề có tính cơ bản của quang học. Một khi vấn đề khoa học được giải quyết, chúng ta còn phải biết cách ứng dụng tiến bộ ấy để có thể chế tạo sản phẩm ở quy mô lớn.

Sản phẩm có giá 10.000 USD hoặc 20.000 USD sẽ không có nhiều người dùng. Đó là trường hợp của những máy tính đầu tiên. Khi hầu như mọi người đều mua được sản phẩm, sản phẩm đó trở thành một phần của cuộc sống. Để được như vậy, tôi nghĩ phải mất thêm nhiều năm nữa.

Hỏi: Anh hình dung Facebook sau mười năm nữa sẽ như thế nào?

Zuckerberg: Với tầm nhìn mười năm, chúng tôi đầu tư vào ba lĩnh vực. Trước tiên là đầu tư vào việc kết nối Internet, sao cho mọi người đều có khả năng kết nối Internet. Hiện nay chỉ có 3 tỉ trong số 7 tỉ người trên thế giới có điều kiện kết nối Internet. Đây là vấn đề lớn. Nhờ Internet, người sống ở nơi không có trường học tốt vẫn có thể tiếp cận rất nhiều tài liệu học tập, người sống ở nơi không có bác sĩ tốt có thể tìm được kiến thức cần thiết để bảo vệ sức khỏe.

Lĩnh vực thứ hai là AI. Chúng tôi hy vọng nhiều tiến bộ trong lĩnh vực này sẽ dẫn đến những thay đổi quan trọng trong xã hội. AI giúp giảm thiểu tai nạn giao thông với xe tự động. AI giúp chẩn đoán bệnh, điều trị bệnh tốt hơn. Con người sẽ có cuộc sống an toàn hơn, có sức khỏe tốt hơn. AI cũng sẽ giúp mọi người tự học hiệu quả, không cần ai giám sát. Đó sẽ là cách học chủ yếu của con người trong tương lai.

Lĩnh vực thứ ba mà tôi tin sẽ là nền tảng tiếp theo cho phần mềm ứng dụng, đó là VR và AR [Augmented Reality - thực tại tăng cường]. Tôi nghĩ rằng chúng tôi sẽ làm việc trong ba lĩnh vực này suốt mười năm tới hoặc hơn nữa. Mười năm nữa, với những tiến bộ trong ba lĩnh vực ấy, phần lớn nhân loại được kết nối Internet, số người dùng Facebook sẽ lớn hơn nhiều, họ sẽ có nhiều công cụ mạnh mẽ để chia sẻ và trải nghiệm cuộc sống.

Khả năng chia sẻ trọn vẹn cảnh vật chung quanh sẽ tạo nên những thứ ngày càng quý giá. Chẳng hạn, Priscilla [vợ của Zuckerberg] và tôi đã bàn với nhau về việc ghi lại hình ảnh bé Max của chúng tôi đi những bước đầu tiên. Tôi muốn dùng máy quay 360 độ. Nhờ vậy, nếu những người thân của tôi không có mặt ở đó, sau này họ có thể xem đoạn phim như thể họ đang có ở đó. Tôi nghĩ trải nghiệm như vậy sẽ nhanh chóng trở thành hiện thực.

NGỌC GIAO lược dịch