Giải thưởng 10^100
được khai sinh ngày 24/9/2008, nhân kỷ niệm 10
năm thành lập Google, nhằm khuyến khích những ý
tưởng mang đến lợi ích cho cả thế
giới). Dự án đầu tiên được tôn vinh thuộc
về Khan Academy - một
trường học trên mạng cung cấp miễn phí bài
giảng trực tuyến dưới dạng những
đoạn phim ngắn. Khan Academy chỉ có duy nhất
một giáo viên: Salman Khan.
Salman
Khan
"Chào
thầy Khan. Trước đây tôi chưa bao giờ
được học một người thầy tốt.
Nghe có vẻ cay đắng nhưng tôi nói
thật lòng. Cách đây năm năm, gia đình tôi
mới dành dụm đủ tiền để tôi
được vào đại học. Tôi quyết tâm
học nhưng kết quả không tốt lắm do mất
căn bản môn toán. Tôi phát hiện Khan Academy
ở YouTube vào tháng 6/2009, ngay sau khi hoàn tất học
phần Math 141 (học phần về đại số
trong chương trình đại học). Tôi đã dành trọn mùa hè để học môn toán
qua các bài giảng của thầy. Tuần
trước, tôi được chấp thuận vào học
phần Honors Math 200 dành cho sinh viên giỏi toán, sau khi làm
một bài thi hoàn hảo, không sai câu nào. Thầy
là cứu tinh của tôi. Thầy đã
thay đổi cuộc sống của tôi và mọi
người trong gia đình tôi. Xin chúc
thầy và Khan
Academy mọi
điều tốt lành".
"Chào
thầy Sal. Con trai 12
tuổi của tôi có bệnh tự kỷ và rất sợ
học toán. Chúng tôi đã tìm đủ mọi cách
để giúp cháu nhưng vô hiệu, cho đến khi tình
cờ xem bài giảng của thầy về số thập
phân. Mọi việc tốt đẹp không ngờ! Con tôi
hiểu được bài giảng của thầy về
phân số nữa. Nó rất thích giọng nói ấm áp,
lời giảng từ tốn và những ví dụ dễ
hiểu của thầy. Cả hai con tôi đều không
học ở trường, chỉ học tại nhà. Chúng học ngày càng tốt là nhờ thầy.
Tôi không biết nói sao cho hết lòng biết
ơn đối với thầy. Thầy
là người thầy dạy toán kỳ diệu. Tôi
giới thiệu những bài giảng của thầy cho
tất cả mọi người quen biết, cùng cảnh
ngộ như tôi. Xin chúc thầy thật nhiều
sức khỏe".
"Tôi
không biết thầy là ai nhưng thầy thực sự là
vị cứu tinh. Các
con tôi đều học toán rất vất vả, có lẽ
vì chúng thừa kế nhược điểm của tôi
trên đường học hành. Những bài giảng
của thầy giúp các con tôi theo kịp
chúng bạn. Tôi phải cảm ơn thầy
rất nhiều, rất nhiều".
"Thầy Sal,
tôi muốn nói lời cảm ơn thầy từ đáy
lòng về những gì thầy đã làm cho tôi. Tôi
năm nay 23 tuổi và tôi chỉ học ở nhà. Khi "tốt nghiệp" trung học ở
tuồi 17, tôi chỉ có thể tìm được những
việc làm thấp kém. Tôi luôn mơ ước vào
đại học, theo ngành kỹ
thuật điện. Dù không dám tin điều đó có ngày
thành sự thật, tôi cũng thử bắt đầu
học luyện thi ACT. Sau khi đọc nhiều sách và
thấy rất khó hiểu, tôi đã định buông xuôi cho
đến khi tình cờ xem các bài giảng của thầy
ở YouTube. Từ đó, tôi thấy việc học toán
dễ dàng hơn. Khi hoàn tất chương
trình luyện thi, tôi đăng ký thi ACT và đạt
điểm 25 trong khi điểm sàn để vào
đại học là 23. Thật không
thể tin được tôi đã vào đại học.
Thầy là một người tuyệt
vời. Một lần nữa, xin
cảm ơn thầy".

Salman
Khan
Không thể kể hết bao lời cảm
ơn mộc mạc gửi đến Salman Khan từ những học trò của anh qua
mạng, không ít trong số đó là những người
tự học, những đứa trẻ học tại
nhà (homeschooling) do không thể đến trường vì
nhiều lý do. Có lẽ những lời chân thành ấy đã
thúc giục Khan quyết định
rời bỏ công việc, tập trung tạo ra các bài
giảng trực tuyến miễn phí một cách đều
đặn. Đến nay, "ngôi trường trên
mạng" của Khan có được trên 1600
đoạn phim ngắn, trong đó anh giảng dạy
chương trình toán trung học (số học, đại
số, hình học, giải tích, xác xuất, thống kê) và một
số nội dung cơ bản thuộc chương trình
toán đại học (đại số tuyến tính,
phương trình vi phân). Khan cũng giảng dạy sinh
học, hóa học, vật lý, cùng các môn khoa học xã
hội: lịch sử, tài chính và đầu tư.
Khan không xuất hiện
trong những bài giảng của anh. Người
xem chỉ thấy được những gì anh lần
lượt viết lên "bảng đen".
Khan sinh ra trong một gia
đình người Bangladesh
định cư tại Mỹ (New Orleans,
bang Louisiana).
Nhờ thành tích học tập xuất sắc ở bậc
trung học, Khan được nhận
vào Học viện Kỹ thuật Massachusetts (Massachusetts Institute of
Technology - MIT). Tại MIT, anh lấy hai bằng cử nhân (BS)
ngành Toán và ngành Khoa học Máy tính, rồi lấy bằng
thạc sĩ (MS) ngành Khoa học Máy tính. Sau đó, Khan theo học chương trình thạc sĩ
ngành Quản trị Kinh doanh (MBA) tại Trường Kinh
doanh Harvard. Tốt nghiệp MBA ở Harvard, Khan làm việc cho Wohl Capital Management - một công
ty quản lý các qũy đầu tư mạo hiểm.
Từ thời sinh viên ở MIT, Khan đã có duyên với nghề giáo: anh tình nguyện
dạy học ở một trường dành cho những
học sinh cá biệt ở khu Brookline
gần MIT. Học sinh của Khan đều
thuộc loại hiếu động, "chưa ngoan".
Năm 2004, khi Khan đang
sống tại Boston, người
thân nhờ anh chỉ bài cho cô em họ Nadia đang học lớp
7 ở New Orleans.
Sau giờ làm việc, Khan hướng
dẫn Nadia học thông qua Yahoo Messenger.
Sau một thời gian, bạn bè của Nadia
và những người thân khác cũng muốn
được học với "ông anh" giỏi giang
ở MIT. Để thuận tiện cho học trò của
mình, Khan chọn cách dạy khác. Anh dùng bảng cảm ứng Wacom và phần
mềm SmoothDraw, viết lên khung vẽ có nền đen trên
màn hình máy tính. Khi Khan vừa
viết nguệch ngoạc lên bảng cảm ứng,
vừa giảng giải, phần mềm Camtasia Studio quay
phim màn hình và ghi âm giọng nói của Khan. Mỗi bài
giảng trở thành một đoạn phim kéo dài khoảng
15 phút, được đưa lên YouTube để học
trò của Khan có thể xem bất cứ lúc nào.
Những bài giảng đơn giản,
dễ hiểu của Khan lan nhanh trên
mạng. Đến nay, các bài giảng của
anh đạt được 70.000 lượt xem mỗi
ngày. Có khoảng 200.000 người xem bài giảng
của Khan trên khắp thế giới
(chủ yếu ở tại các nước nói tiếng
Anh).
Khi cuộc khủng hoảng kinh tế
xảy ra năm 2008, việc kinh doanh tài chính thất bát,
Khan dành trọn thời gian để làm
"thầy giáo Internet". Nhu cầu của
người học ngày càng cao, đòi hỏi anh phải
tham khảo sách vở nhiều hơn. Các bài giảng
về thống kê, tài chính và đầu tư xuất phát
từ kinh nghiệm nghề nghiệp của Khan, luôn
vắn tắt, rõ ràng với những ví dụ sinh
động.
Khan lập trang mạng www.khanacademy.org để
tập hợp những bài giảng ở YouTube thành hệ
thống. Thông qua PayPal, Khan nhận
đóng góp tùy tâm của người học. Những
khoản đóng góp hiếm hoi thường không
vượt quá 100 USD mỗi lượt. Bạn bè
của Khan trong giới tài chính ủng
hộ nhiều nhất, góp được 200.000 USD để
làm "tiền lương" cho nghề giáo của anh.
Khan không quá quan tâm
đến những khoản đóng góp. Là người am
hiểu việc kinh doanh nhưng Khan không
muốn kinh doanh bài giảng. "Tôi đã có vợ đẹp, con
ngoan, hai chiếc ô tô và một ngôi nhà khang trang".
Khoản dành dụm trong những năm làm việc của
Khan và thu nhập của Umamia - vợ Khan, bác sĩ tốt
nghiệp Trường Y Stanford - đủ duy trì cuộc
sống ổn định của gia đình.
Trong những bài giảng, Khan giống như
một người bạn ngồi kề bên, thông thái mà
gần gũi. Khan trở
thành "gia sư ảo" trong nhiều gia đình, trong
đó có gia đình Bill Gates - vị chủ tịch Microsoft.
Từ lời giới thiệu của
một người quen, Gates theo dõi các
bài giảng của Khan và khuyến khích các con cùng xem. Gates
nói với mọi người: "Anh chàng này thật tuyệt vời. Không
thể hình dung được anh đã làm được
bao nhiêu là việc với nguồn lực thật ít ỏi.
Ngày mà người vợ của anh
đồng ý cho anh nghỉ việc để ở nhà là
một ngày tốt lành".
Với tư cách người cha từng bỏ nhiều
công sức giảng bài cho các con, Gates thừa nhận: "Tôi thấy ghen với anh ta".
Gates luôn ủng hộ nhiệt
thành việc học qua mạng, xem đó là hướng
đi vô cùng hiệu quả cho nền giáo dục trong
tương lai.
Khan không phải là
người đầu tiên giảng bài trên Internet (YouTube có
hẳn một kênh giáo dục với rất nhiều bài
giảng trực tuyến bổ ích) nhưng anh có phong cách
riêng, nhất quán, khi trình bày kiến thức, tạo nên
hiệu quả truyền đạt cao. Năm 2009, giải
thưởng Microsoft Tech Award về giáo dục
được trao cho Khan Academy là sự thừa nhận
chính thức đầu tiên đối với lợi ích xã
hội to lớn mà Khan mang lại từ công việc
thầm lặng của mình.
Giải thưởng 10^100 trị giá hai
triệu USD của Google trao cho Khan Academy nhằm giúp Khan
tạo ra nhiều bài giảng hơn và giúp chuyển
ngữ mọi bài giảng qua một số ngôn ngữ phổ
biến trên thế giới.
Chắc chắn đó là điều mà Khan không thể hình dung khi anh bắt đầu
giảng giải về số học cho cô em họ Nadia. Nhưng đó là điều kỳ diệu tất
yếu.
NGỌC
GIAO