Điều kỳ diệu của thầy Khan

Salman Khan

"Chào thầy Khan. Trước đây tôi chưa bao giờ được học một người thầy tốt. Nghe có vẻ cay đắng nhưng tôi nói thật lòng. Cách đây năm năm, gia đình tôi mới dành dụm đủ tiền để tôi được vào đại học. Tôi quyết tâm học nhưng kết quả không tốt lắm do mất căn bản môn toán. Tôi phát hiện Khan Academy ở YouTube vào tháng 6/2009, ngay sau khi hoàn tất học phần Math 141 (học phần về đại số trong chương trình đại học). Tôi đã dành trọn mùa hè để học môn toán qua các bài giảng của thầy. Tuần trước, tôi được chấp thuận vào học phần Honors Math 200 dành cho sinh viên giỏi toán, sau khi làm một bài thi hoàn hảo, không sai câu nào. Thầy là cứu tinh của tôi. Thầy đã thay đổi cuộc sống của tôi và mọi người trong gia đình tôi. Xin chúc thầy và Khan Academy mọi điều tốt lành".

"Chào thầy Sal. Con trai 12 tuổi của tôi có bệnh tự kỷ và rất sợ học toán. Chúng tôi đã tìm đủ mọi cách để giúp cháu nhưng vô hiệu, cho đến khi tình cờ xem bài giảng của thầy về số thập phân. Mọi việc tốt đẹp không ngờ! Con tôi hiểu được bài giảng của thầy về phân số nữa. Nó rất thích giọng nói ấm áp, lời giảng từ tốn và những ví dụ dễ hiểu của thầy. Cả hai con tôi đều không học ở trường, chỉ học tại nhà. Chúng học ngày càng tốt là nhờ thầy. Tôi không biết nói sao cho hết lòng biết ơn đối với thầy. Thầy là người thầy dạy toán kỳ diệu. Tôi giới thiệu những bài giảng của thầy cho tất cả mọi người quen biết, cùng cảnh ngộ như tôi. Xin chúc thầy thật nhiều sức khỏe".

"Tôi không biết thầy là ai nhưng thầy thực sự là vị cứu tinh. Các con tôi đều học toán rất vất vả, có lẽ vì chúng thừa kế nhược điểm của tôi trên đường học hành. Những bài giảng của thầy giúp các con tôi theo kịp chúng bạn. Tôi phải cảm ơn thầy rất nhiều, rất nhiều".

"Thầy Sal, tôi muốn nói lời cảm ơn thầy từ đáy lòng về những gì thầy đã làm cho tôi. Tôi năm nay 23 tuổi và tôi chỉ học ở nhà. Khi "tốt nghiệp" trung học ở tuồi 17, tôi chỉ có thể tìm được những việc làm thấp kém. Tôi luôn mơ ước vào đại học, theo ngành kỹ thuật điện. Dù không dám tin điều đó có ngày thành sự thật, tôi cũng thử bắt đầu học luyện thi ACT. Sau khi đọc nhiều sách và thấy rất khó hiểu, tôi đã định buông xuôi cho đến khi tình cờ xem các bài giảng của thầy ở YouTube. Từ đó, tôi thấy việc học toán dễ dàng hơn. Khi hoàn tất chương trình luyện thi, tôi đăng ký thi ACT và đạt điểm 25 trong khi điểm sàn để vào đại học là 23. Thật không thể tin được tôi đã vào đại học. Thầy là một người tuyệt vời. Một lần nữa, xin cảm ơn thầy".

Salman Khan

Không thể kể hết bao lời cảm ơn mộc mạc gửi đến Salman Khan từ những học trò của anh qua mạng, không ít trong số đó là những người tự học, những đứa trẻ học tại nhà (homeschooling) do không thể đến trường vì nhiều lý do. Có lẽ những lời chân thành ấy đã thúc giục Khan quyết định rời bỏ công việc, tập trung tạo ra các bài giảng trực tuyến miễn phí một cách đều đặn. Đến nay, "ngôi trường trên mạng" của Khan có được trên 1600 đoạn phim ngắn, trong đó anh giảng dạy chương trình toán trung học (số học, đại số, hình học, giải tích, xác xuất, thống kê) và một số nội dung cơ bản thuộc chương trình toán đại học (đại số tuyến tính, phương trình vi phân). Khan cũng giảng dạy sinh học, hóa học, vật lý, cùng các môn khoa học xã hội: lịch sử, tài chính và đầu tư.

Khan không xuất hiện trong những bài giảng của anh. Người xem chỉ thấy được những gì anh lần lượt viết lên "bảng đen".

Khan sinh ra trong một gia đình người Bangladesh định cư tại Mỹ (New Orleans, bang Louisiana). Nhờ thành tích học tập xuất sắc ở bậc trung học, Khan được nhận vào Học viện Kỹ thuật Massachusetts (Massachusetts Institute of Technology - MIT). Tại MIT, anh lấy hai bằng cử nhân (BS) ngành Toán và ngành Khoa học Máy tính, rồi lấy bằng thạc sĩ (MS) ngành Khoa học Máy tính. Sau đó, Khan theo học chương trình thạc sĩ ngành Quản trị Kinh doanh (MBA) tại Trường Kinh doanh Harvard. Tốt nghiệp MBA ở Harvard, Khan làm việc cho Wohl Capital Management - một công ty quản lý các qũy đầu tư mạo hiểm.

Từ thời sinh viên ở MIT, Khan đã có duyên với nghề giáo: anh tình nguyện dạy học ở một trường dành cho những học sinh cá biệt ở khu Brookline gần MIT. Học sinh của Khan đều thuộc loại hiếu động, "chưa ngoan".

Năm 2004, khi Khan đang sống tại Boston, người thân nhờ anh chỉ bài cho cô em họ Nadia đang học lớp 7 ở New Orleans. Sau giờ làm việc, Khan hướng dẫn Nadia học thông qua Yahoo Messenger.

Sau một thời gian, bạn bè của Nadia và những người thân khác cũng muốn được học với "ông anh" giỏi giang ở MIT. Để thuận tiện cho học trò của mình, Khan chọn cách dạy khác. Anh dùng bảng cảm ứng Wacom và phần mềm SmoothDraw, viết lên khung vẽ có nền đen trên màn hình máy tính. Khi Khan vừa viết nguệch ngoạc lên bảng cảm ứng, vừa giảng giải, phần mềm Camtasia Studio quay phim màn hình và ghi âm giọng nói của Khan. Mỗi bài giảng trở thành một đoạn phim kéo dài khoảng 15 phút, được đưa lên YouTube để học trò của Khan có thể xem bất cứ lúc nào.

Những bài giảng đơn giản, dễ hiểu của Khan lan nhanh trên mạng. Đến nay, các bài giảng của anh đạt được 70.000 lượt xem mỗi ngày. Có khoảng 200.000 người xem bài giảng của Khan trên khắp thế giới (chủ yếu ở tại các nước nói tiếng Anh).

Khi cuộc khủng hoảng kinh tế xảy ra năm 2008, việc kinh doanh tài chính thất bát, Khan dành trọn thời gian để làm "thầy giáo Internet". Nhu cầu của người học ngày càng cao, đòi hỏi anh phải tham khảo sách vở nhiều hơn. Các bài giảng về thống kê, tài chính và đầu tư xuất phát từ kinh nghiệm nghề nghiệp của Khan, luôn vắn tắt, rõ ràng với những ví dụ sinh động.

Khan lập trang mạng www.khanacademy.org để tập hợp những bài giảng ở YouTube thành hệ thống. Thông qua PayPal, Khan nhận đóng góp tùy tâm của người học. Những khoản đóng góp hiếm hoi thường không vượt quá 100 USD mỗi lượt. Bạn bè của Khan trong giới tài chính ủng hộ nhiều nhất, góp được 200.000 USD để làm "tiền lương" cho nghề giáo của anh.

Khan không quá quan tâm đến những khoản đóng góp. Là người am hiểu việc kinh doanh nhưng Khan không muốn kinh doanh bài giảng. "Tôi đã có vợ đẹp, con ngoan, hai chiếc ô tô và một ngôi nhà khang trang". Khoản dành dụm trong những năm làm việc của Khan và thu nhập của Umamia - vợ Khan, bác sĩ tốt nghiệp Trường Y Stanford - đủ duy trì cuộc sống ổn định của gia đình.

Trong những bài giảng, Khan giống như một người bạn ngồi kề bên, thông thái mà gần gũi. Khan trở thành "gia sư ảo" trong nhiều gia đình, trong đó có gia đình Bill Gates - vị chủ tịch Microsoft.

Từ lời giới thiệu của một người quen, Gates theo dõi các bài giảng của Khan và khuyến khích các con cùng xem. Gates nói với mọi người: "Anh chàng này thật tuyệt vời. Không thể hình dung được anh đã làm được bao nhiêu là việc với nguồn lực thật ít ỏi. Ngày mà người vợ của anh đồng ý cho anh nghỉ việc để ở nhà là một ngày tốt lành". Với tư cách người cha từng bỏ nhiều công sức giảng bài cho các con, Gates thừa nhận: "Tôi thấy ghen với anh ta".

Gates luôn ủng hộ nhiệt thành việc học qua mạng, xem đó là hướng đi vô cùng hiệu quả cho nền giáo dục trong tương lai.

Khan không phải là người đầu tiên giảng bài trên Internet (YouTube có hẳn một kênh giáo dục với rất nhiều bài giảng trực tuyến bổ ích) nhưng anh có phong cách riêng, nhất quán, khi trình bày kiến thức, tạo nên hiệu quả truyền đạt cao. Năm 2009, giải thưởng Microsoft Tech Award về giáo dục được trao cho Khan Academy là sự thừa nhận chính thức đầu tiên đối với lợi ích xã hội to lớn mà Khan mang lại từ công việc thầm lặng của mình.

Giải thưởng 10^100 trị giá hai triệu USD của Google trao cho Khan Academy nhằm giúp Khan tạo ra nhiều bài giảng hơn và giúp chuyển ngữ mọi bài giảng qua một số ngôn ngữ phổ biến trên thế giới.

Chắc chắn đó là điều mà Khan không thể hình dung khi anh bắt đầu giảng giải về số học cho cô em họ Nadia. Nhưng đó là điều kỳ diệu tất yếu.

NGỌC GIAO