Bài học sáng tạo từ Imagine Cup

Với những nội dung thi theo chủ đề khác nhau qua từng năm và với quy mô toàn cầu của Imagine Cup, những sản phẩm đoạt giải luôn thể hiện những bài học sinh động về phương pháp sáng tạo.

Imagine Cup là cuộc thi sáng tạo giải pháp công nghệ thông tin dành cho sinh viên do Microsoft tổ chức hàng năm. Hầu hết sinh viên trên thế giới đăng ký tham gia theo đội, tranh tài ở một trong các nội dung: thiết kế phần mềm (software design), thiết kế trò chơi (game design), chế tạo hệ thống nhúng (embedded development) hoặc sáng tác nội dung số (digital media - thực chất là làm phim theo chủ đề). Riêng nội dung kiểm tra kiến thức (IT Challenge) không tổ chức thi theo đội. Mọi sản phẩm dự thi đều phải dựa trên nền tảng công nghệ của Microsoft.

Chủ đề của cuộc thi năm 2010 là "Hình dung về một thế giới nơi công nghệ giúp giải quyết những vấn đề khó khăn nhất", nhằm phục vụ cho những "mục tiêu phát triển thiên niên kỷ" do Liên Hiệp Quốc đề ra.

Tại Mỹ, vòng bán kết Imagine Cup được tổ chức cuối tháng 4/2010. Đội Mobilife gồm các sinh viên Đại học California sẽ đại diện cho nước Mỹ tham dự nội dung thiết kế phần mềm ở vòng chung kết.

Sản phẩm của Mobilife là phần mềm chạy trên smartphone dùng hệ điều hành Windows Mobile giúp chẩn đoán bệnh mạch máu. Theo thuyết minh của Mobilife, phần mềm giúp chẩn đoán bệnh mạch máu trên máy tính PC không tiện dụng cho việc khám bệnh ở những vùng sâu, vùng xa tại các nước đang phát triển. Phần mềm trên smartphone của Mobilife có chức năng tương đương phần mềm trên PC nhưng rõ ràng tạo ra giá trị mới đáng kể: tính cơ động cao. Không chỉ "rút gọn" được phần mềm, nhóm Mobilife còn giải quyết tốt việc kết nối smartphone với thiết bị phân tích máu.

Các đội phải chịu thua Mobilife thực ra có sản phẩm không kém ấn tượng. Đội MangoBunnies trình bày hệ thống cảnh báo bằng tin nhắn về khu vực không an toàn cho phụ nữ (nữ giới dùng điện thoại di động có chức năng định vị được cảnh báo tức thời khi đến gần các địa điểm từng xảy ra những vụ xâm hại). Đội Extraplaid tạo ra phần mềm "mạng xã hội" cho smartphone, giúp kết nối doanh nghiệp và nhà đầu tư, cho phép thực hiện giao dịch qua ngân hàng. Đội Blob giới thiệu phần mềm thiết kế bài giảng dành cho giáo viên, dùng công nghệ multitouch (dùng màn hình cảm ứng).

Những hệ thống phức tạp không chắc đoạt giải cao nếu không có tính mới, tính ích lợi, không có nhiều khả năng thương mại hóa. Mobilife đã tìm ra vấn đề chưa ai giải quyết và giải quyết thỏa đáng vấn đề đó dựa vào kiến thức liên ngành. Ý tưởng có tính mới và tính ích lợi đóng vai trò quyết định.

Nhìn lại các kỳ Imagine Cup đã qua, ý tưởng của những sản phẩm đoạt giải được hình thành trong nhiều hoàn cảnh, có khi xuất phát từ hoạt động thực tế không có liên quan gì với máy tính.

Người đoạt giải cao nhất ở nội dung thiết kế phần mềm tại vòng chung kết Imagine Cup đầu tiên (2003) là Nguyễn Anh Tú, một người Mỹ gốc Việt, sinh viên năm cuối Đại học Nebraska. Sản phẩm của anh là một hệ thống thông tin đơn giản dùng cho nhà hàng: người phục vụ ghi yêu cầu của khách bằng Pocket PC (loại PDA phổ biến đầu thập niên 2000) và chuyển yêu cầu đến máy tính trung tâm, phiếu yêu cầu được in ra tự động trong bếp. Sau Imagine Cup, Tú thương mại hóa sản phẩm với tên gọi HotPad (Handheld Order Taking Pad).

Ý tưởng về HotPad đến với Tú khi anh trông thấy một thực khách sử dụng Pocket PC trong nhà hàng của cha mẹ anh. Dù chưa từng sử dụng Pocket PC, Tú nghĩ ngay đến việc thay thế quyển sổ của những người phục vụ bàn bằng thiết bị đó. Với thông tin số hóa, Tú vừa giải quyết được vấn đề trùng lắp của các phiếu yêu cầu ghi trên giấy, vừa có thể chuyển ngữ yêu cầu của khách từ tiếng Anh qua tiếng Việt (mẹ của anh là đầu bếp, không biết tiếng Anh). HotPad giúp cho công việc nhà hàng trôi chảy, dù thực khách, người phục vụ bàn và đầu bếp bất đồng ngôn ngữ.

Tú kể rằng anh đã rất "khớp" khi đến với Imagine Cup. Tú dự thi một mình trong khi các đối thủ đều tham gia theo đội, đến từ những trường đại học danh tiếng và trình bày những hệ thống được xây dựng công phu. Thế nhưng Tú đã giành được quyền đại diện nước Mỹ tham dự vòng chung kết ở Tây Ban Nha và giành chiến thắng chung cuộc. Theo đánh giá của ban giám khảo, HotPad là ý tưởng đột phá, có tiềm năng thương mại và thể hiện trách nhiệm xã hội.

Giải cao nhất tại vòng chung kết Imagine Cup 2005 tại Nhật Bản được trao cho đội OmniMusic đến từ Nga và Ukraine. Các sinh viên trong đội OmniMusic không học chung một trường và ở các thành phố xa nhau: Stanislav Vonog (Ukraine), Nikolay Surin (Volgograd), Alexander Popov (Moscow) và Ruslan Gilfanov (Kazan). Họ quen biết nhau qua mạng và đều thích chơi nhạc. Hệ thống Musigy của đội OmniMusic giúp lập nên "ban nhạc trực tuyến": các thành viên của ban nhạc dùng nhạc cụ điện tử nối với máy tính, nhìn thấy nhau qua mạng và chơi nhạc cùng nhau. Kết quả của cuộc hòa nhạc được ghi lại trên máy tính của mỗi người. Hệ thống OmniMusic còn giúp ích cho việc dạy âm nhạc qua mạng.

Để giải quyết độ trễ nhất định của việc truyền dữ liệu âm thanh qua mạng, bảo đảm sự đồng bộ của âm thanh từ những nhạc cụ ở xa nhau, đội OmniMusic nghĩ ra giải thuật nén thích hợp và giải thuật ngoại suy hiệu quả (dữ liệu đến trễ hoặc bị mất được thay lập tức bằng dữ liệu ngoại suy). Musigy đã hoạt động tốt trong một liên hoan nhạc Jazz với những nhạc công ở xa nhau: tại Anh và tại Nga.

Nhân việc tổ chức vòng bán kết Imagine Cup 2010 tại Mỹ, Bill Gates - chủ tịch Công ty Microsoft - trình bày cảm nghĩ của ông:

"Khi còn là một sinh viên đang mày mò tìm hiểu những chiếc máy tính cá nhân đầu tiên, tôi cho rằng tôi đã thấy rõ tiềm năng ứng dụng của máy tính cá nhân. Nhưng sau 35 năm, tôi vẫn chưa hết ngạc nhiên về những biến đổi do máy tính tạo ra trong rất nhiều lĩnh vực của cuộc sống.

Tôi cảm thấy thú vị với Imagine Cup vì đó là sự kết hợp tiềm năng to lớn của công nghệ với lòng say mê, sự tỉ mỉ của hàng trăm ngàn học sinh trung học và sinh viên đại học tham gia cuộc thi từ khắp nơi trên thế giới. Cuộc thi năm trước thu hút trên 300.000 sinh viên tham gia từ 142 quốc gia. Imagine Cup - cuộc thi do Microsoft tài trợ - trở thành một trong những cuộc tranh tài khoa học quan trọng nhất thế giới.

Tôi đặc biệt quan tâm đến thách thức của cuộc tranh tài năm nay vì nó giúp chúng ta hình dung công nghệ có thể góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ của Liên Hiệp Quốc và giải quyết những vấn đề khó khăn nhất của thế giới như việc xóa nghèo, ngăn chặn sự lây lan của HIV/AIDS và bệnh sốt rét, phổ cập giáo dục tiểu học.

Imagine Cup tại Mỹ đã diễn ra ở Washington, D.C. cuối tuần qua và đã đi đến kết quả chung cuộc. Các đội chiến thắng sẽ tham dự vòng chung kết toàn cầu tại Ba Lan vào tháng 7. Những sản phẩm của các đội năm nay đều rất ấn tượng. Điều đáng ngạc nhiên là chưa có đội Mỹ nào giành chiến thắng cuối cùng ở Imagine Cup. Có lẽ chiến thắng sẽ đến với đội Mỹ trong năm nay hoặc trong tương lai không xa. Dù sao, điều này nhắc chúng ta về tầm quan trọng của việc tạo điều kiện cho lớp trẻ trong nhà trường tiếp xúc sớm với công nghệ và khuyến khích họ rèn luyện tài năng công nghệ trong nhiều ngành nghề khác nhau.

Để có được lợi thế cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu, nước Mỹ cần khơi gợi lòng say mê toán học và khoa học trong học sinh, sinh viên và khuyến khích lớp trẻ theo đuổi sự nghiệp trong các lĩnh vực công nghệ nhiều hơn nữa".

Những ưu tư của Gates về giáo dục Mỹ cũng chính là vấn đề của đất nước chúng ta.

NGỌC GIAO