(...) Trong khi Mark
đang ngồi trầm ngâm, một linh hồn khác hiện ra. Linh hồn trông như một người mạnh
mẽ. Đó là loại người đầy quyền lực, có thể kiểm soát bất cứ điều gì mình muốn.
Mark hỏi: "Có phải
tôi đang đối diện với linh hồn Internet Tương lai?".
Linh hồn im lặng chiếu
lên hình ảnh trong không trung. "Cái gì thế? Dường như là Facebook nhưng
sao lại im lìm, không có thảo luận, không còn sức sống? Chỉ đầy ắp nội dung quảng
cáo?".
Linh hồn đáp: "Nội
dung do người dùng tạo ra dẫn đến quá nhiều vấn đề nên ta hạn chế đến mức thấp
nhất. Người dùng đã rời bỏ Facebook. Họ chỉ còn có thể xem TV".
Mark giật mình: "Họ
lập trang riêng của họ bên ngoài Facebook chăng?".
"Ta cấm họ làm điều
đó vì ta kiểm soát hoàn toàn Internet".
Mark thức giấc. Anh vội
vàng mở máy tính, vào Facebook. Mọi người vẫn sôi nổi thảo luận, chia sẻ hình ảnh
trên Facebook. Lưu lượng truy cập Facebook vẫn cao. Lợi nhuận quảng cáo vẫn rất
tốt.
Mark thở phào: "Ơn
Trời. Tất cả vẫn còn đây".
Mark bước ra khỏi nhà.
Một người chạy bộ ngang qua anh và nói: "Chúc mừng Giáng Sinh". (...)
Nhân dịp Giáng Sinh 2012, nhà bình luận Tristan Louis
viết truyện ngắn An Internet Carol, kể
về một giấc mơ lạ lùng của nhân vật Mark. Trong mơ, Mark lần lượt gặp gỡ ba
linh hồn: Internet Quá khứ, Internet Hiện tại và Internet Tương lai. Internet
Quá khứ cho thấy cậu bé Mark đã tự do lập trang mạng riêng nhờ ơn những người
khai sáng Internet. Internet Hiện tại cho thấy Facebook phát triển mạnh mẽ, chiếm
dần không gian mở của Internet. Internet Tương lai báo trước viễn cảnh Facebook
trở nên đồng nghĩa với Internet và mất hết sinh khí.
Mark Zuckerberg
Truyện ngắn của Louis phỏng theo tác phẩm A Christmas Carol của nhà văn Charles
Dickens, được xuất bản trong mùa Giáng Sinh 1843. A Christmas Carol gồm nhiều khổ giống như một bài ca mừng Giáng
Sinh, kể về nhân vật Scrooge - nhà kinh doanh keo kiệt. Trong giấc mơ trước
ngày Giáng Sinh, lão Scrooge gặp gỡ ba linh hồn: Giáng Sinh Quá khứ, Giáng Sinh
Hiện tại và Giáng Sinh Tương lai. Giáng Sinh Quá khứ đưa Scrooge trở về với tuổi
thơ cô độc, nhắc Scrooge nhớ lại sự bảo bọc của ông chủ nhân từ Fezziwig. Giáng
Sinh Hiện tại đưa Scrooge đến thăm gia đình của người làm công nghèo khó trong
bữa ăn đơn sơ ngày Giáng Sinh, lúc đang canh cánh nỗi lo về bệnh tình của con
trai bé nhỏ. Giáng Sinh Tương lai cho Scrooge thấy đám tang lặng lẽ của chính
ông - một người chỉ biết sống cho mình, không có ai tiếc thương. Trong khổ cuối
của câu chuyện, Scrooge thức giấc và hoàn toàn thay đổi, tình thương yêu tràn
ngập lòng ông.
Năm 2015 đối với Facebook quả thực rất giống như hình ảnh
phác họa của... linh hồn Internet Hiện tại.
Đầu năm 2015, Facebook thử nghiệm thành công máy bay tự động
dùng năng lượng mặt trời. Theo dự định của Facebook, hệ thống máy bay tự động sẽ
cung cấp kết nối Internet miễn phí từ trên không cho một tỉ người dùng mới, hiện
chưa được tiếp cận Internet.
Đối với một tỉ người dùng mới, Facebook chính là...
Internet. Một tỉ người dùng Facebook mới không đơn thuần là con số một tỉ cộng
thêm cho hơn 1,5 tỉ người dùng Facebook trong hiện tại, mà sẽ là vô vàn mối
liên kết xã hội mới. Một tỉ người dùng mới sẽ mang vào Internet văn hóa của họ,
suy nghĩ của họ, cùng dòng thác hình ảnh, tin tức, ý tưởng mới, chắc chắn sẽ kéo
theo tăng trưởng nhảy vọt của lợi nhuận quảng cáo cho Facebook.
Máy bay tự động của Facebook.
Trong hiện tại, Facebook là ứng dụng được dùng nhiều nhất
trên thiết bị di động. Facebook chiếm một phần tư doanh thu quảng cáo trên
Internet. Nếu tính riêng doanh thu quảng cáo từ thiết bị di động, Facebook chiếm
hơn một phần ba (37%). Nhiều trang tin tức nhận thấy gần một nửa lượng truy cập
thu được xuất phát từ Facebook. Chính các liên kết do người dùng đưa vào trang
Facebook của mình tạo ra lượng truy cập đáng kể cho nội dung bên ngoài
Facebook. Giới truyền thông bắt đầu nói đến "cái chết của trang nhà"
vì trang nhà không còn là điểm đến của người xem. Người xem thường vào thẳng trang
nội dung chi tiết từ Facebook.
Theo lời mời của Facebook, báo The
New York Times đã dự tính xuất bản thẳng nội dung lên Facebook nhằm đạt lượng
truy cập cao hơn. Facebook đề nghị chia sẻ lợi nhuận quảng cáo với The New York
Times. Những báo khác đang cân nhắc phương án tương tự. Nếu cách thức như vậy
trở thành xu hướng, giới truyền thông ngày càng lệ thuộc Facebook, nhưng có lẽ điều
đó vẫn tốt hơn lựa chọn tư thế độc lập và chịu phần thua thiệt!
Facebook hoàn toàn kiểm soát độ ưu tiên của tin tức xuất hiện
trên dòng thời gian của người dùng Facebook. Facebook khẳng định rằng ưu tiên
cao nhất thuộc về nội dung do bạn bè của người dùng tạo ra, đặc biệt những người
bạn thú vị theo phán đoán của Facebook. Với nội dung khác, Facebook cũng xếp hạng
dựa vào hiểu biết về thị hiếu của người dùng qua tập quán đọc tin và bấm Like.
Theo Adam Mosseri - giám đốc sản phẩm (director of product)
của Facebook, người dùng Facebook hoàn toàn có quyền điều khiển luồng thông tin
đến với mình. Nếu người dùng thôi dõi theo nhân vật hoặc sản phẩm nào đó, thông
tin từ nhân vật hoặc sản phẩm đó sẽ chấm dứt. Facebook còn có chức năng See first để người dùng chủ động lựa chọn
nội dung có độ ưu tiên cao nhất.
Cho dù giải thuật xếp hạng nội dung của Facebook thực sự tôn
trọng người dùng, giải thuật ấy vẫn luôn thay đổi theo tình thế để "tối ưu
hóa". Quyền lực xếp hạng và hiển thị nội dung vẫn luôn thuộc về Facebook. Trong
hiện tại, người dùng Facebook có thể đưa lên trang của mình nội dung thuộc về
YouTube, nhưng điều gì sẽ xảy ra khi người tạo nên nội dung ấy thấy rằng đoạn
phim của mình ở YouTube có số lượt xem ít hơn nhiều so với trường hợp đoạn phim
được đưa thẳng lên Facebook?
Thời gian người dùng dành cho Facebook luôn có thể được tính
thành trị số lợi nhuận cụ thể dành cho Facebook. Facebook đã bắt đầu cuộc dàn xếp
với công nghiệp điện ảnh để có những nội dung độc quyền trên Facebook. Trong
năm sau, xưởng phim Lionsgate sẽ phát hành năm phim ngắn "chỉ có ở
Facebook", nối tiếp loạt phim ăn khách Twilight.
Nếu như Amazon đã bắt đầu tự sản xuất phim truyền hình, không có gì ngạc nhiên
nếu Facebook đầu tư cho việc sáng tạo nội dung. Sự kiện Facebook sáp nhập công
ty Oculus chuyên sản xuất thiết bị thực tại ảo (virtual reality) thuộc về chiến
lược dài hạn của Facebook về sáng tạo nội dung. Có thể hình dung về những trò
chơi thực tại ảo, những phim truyện thực tại ảo, những cuộc họp mặt, những chuyến
du hành trong không gian ảo sẽ xuất hiện ngày càng nhiều ở Facebook trong năm
năm tới.
Nhiều nhà đầu tư từng nghi ngờ khả năng thu lợi nhuận của
Facebook từ quảng cáo trên màn hình nhỏ của thiết bị di động. Các nhà phân tích
từng cho rằng Facebook mất phương hướng khi theo dõi những cuộc sáp nhập của
Facebook, theo dõi việc phát hành những ứng dụng khác nhau của Facebook tách biệt
với ứng dụng Facebook. Từng có nhận định "Facebook hết thời" do sự
phát triển đột biến của những trình nhắn tin (messenger).
Thế nhưng số người dùng Facebook ngày càng tăng. Lợi nhuận của
Facebook ngày càng tăng. Mark Zuckerberg - người điều hành Facebook - chỉ vừa
qua tuổi ba mươi. Trong tương lai gần, dường như không gì có thể làm suy giảm
quyền lực của Facebook.
Giấc mơ nào đã đến với Mark cuối năm 2015 khiến anh quyết định
sử dụng 99% tài sản cho công cuộc từ thiện?
NGỌC GIAO