Đạo diễn Steven Spielberg chuẩn bị cho phim Minority Report (Báo cáo của phía thiểu số, 2002) từ năm 1999,
lấy ý tưởng từ truyện ngắn The Minority
Report của nhà văn Philip Dick. Để có một phim truyện, Spielberg làm cho kịch
bản phức tạp hơn nhiều so với nguyên bản. Không muốn phim viễn tưởng về năm
2054 trở nên... hoang đường trong mắt người xem như nhiều phim cùng loại,
Spielberg đã mời các học giả danh tiếng, những người được xem là think tank, tham dự một cuộc tọa
đàm thân mật để nhận được ý tưởng về những tiến bộ công nghệ khả dĩ. Về cảnh
quan của thành phố Washington, D.C. vào năm 2054, Spielberg cũng xin ý kiến của
các nhà quy hoạch đô thị vì ông cho rằng vào lúc đó luật xây dựng không thể quá
khác biệt.
Do Spielberg thận trọng khi nhìn tương lai xa, hiện nay một
số chi tiết trong phim đã trở nên khả thi. Năm 2054 trở nên... gần gũi với năm
2014.
Nhận dạng bằng tròng mắt. Theo phim Minority Report, vào năm 2054, việc nhận dạng con người bằng tròng
mắt (phần có màu của mắt) được thực hiện phổ biến, thay thế giấy tờ tùy thân.
Những rô-bốt dạng nhện kiểm tra tròng mắt của kẻ tình nghi khi cần truy tìm
hung thủ.
Trong thực tế hiện nay, việc nhận dạng bằng tròng mắt là mục
tiêu nghiên cứu quan trọng trong lĩnh vực sinh trắc học. Tròng mắt từng được
xem là phương tiện nhận dạng một cá nhân, chính xác không kém vân tay. Tại biên
giới của một số quốc gia, công nghệ nhận dạng tròng mắt đã được áp dụng. Những
người ra vào nước Anh, qua lại biên giới Mỹ - Canada hoặc qua lại biên giới các
nước Trung Đông đều biết đến thiết bị nhận dạng tròng mắt trong trường hợp
không có hộ chiếu. Ấn Độ nay đã thiết lập được cơ sở dữ liệu về tròng mắt của
khoảng 150 triệu công dân. Công nghệ hiện tại cho phép việc quét tròng mắt được
thực hiện rất nhanh ở khoảng cách lên đến 2,7 mét và người được quét tròng mắt có
thể tiếp tục tiến bước, không cần dừng lại chờ.
Tuy nhiên, đã có những công trình nghiên cứu cho rằng tròng
mắt thay đổi dần theo tuổi tác, chứ không bất biến trong cả đời người. Điều
này khiến cho việc nhận dạng bằng tròng mắt có độ ngờ nhất định. Trong tương
lai, có lẽ thiết bị nhận dạng tròng mắt sẽ tiếp tục được cải tiến để nhận biết
sự thay đổi tròng mắt theo tuổi tác và có khả năng xác định chính xác tuổi của
người được quét tròng mắt.
Xe tự hành. Trong phim
Minority Report, mọi loại xe đều thuộc loại tự hành, chuyển động không cần
người lái trên hệ thống đường băng chằng chịt. Có những đường băng riêng để xe
tự hành di chuyển từ những căn hộ sang trọng trên cao xuống đường băng công cộng.
Mọi xe đều chuyển động trên đệm từ, không có bánh xe. Xe được khởi động bằng giọng
nói.
Hiện nay, xe tự hành tuy chưa phổ biến nhưng đã trở thành hiện
thực. Xe tự hành của Google có thể chạy trên những đường phố đông đúc. Các công
ty BMW, VW, Ford và Toyota cũng có dự án nghiên cứu chế tạo xe tự hành. Tuy
nhiên, xe tự hành hiện nay có bánh xe như xe bình thường, chạy trên đường phố
bình thường, không phải là đường băng thích hợp cho xe chạy trên đệm từ. Công
nghệ đệm từ chỉ áp dụng cho các tàu cao tốc.
Việc khởi động xe bằng giọng nói hoàn toàn có thể thực hiện
với công nghệ hiện nay nhưng tính ích lợi chưa thật rõ ràng.
Rô-bốt dạng nhện. Trong phim
Minority Report, binh đoàn rô-bốt nhện đi khắp nơi để truy tìm thủ phạm.
Rô-bốt nhện được trang bị nhiều bộ cảm biến và thiết bị quét tròng mắt, liên tục
gửi thông tin về một hệ thống trung tâm.
Hiện nay, rô-bốt dạng côn trùng (dạng ong, dạng nhện,...) đã
được chế tạo thử nghiệm, chủ yếu trong quân sự, với kỳ vọng tạo thêm "tai
mắt" cho người lính trên chiến trường. Rô-bốt nhện cũng được dùng thử nghiệm
cho mục đích dân sự: thăm dò khu vực có núi lửa, động đất. Tuy nhiên, các rô-bốt
dạng côn trùng chỉ có thể hoạt động trong thời gian ngắn, không có đủ năng lượng
để hoạt động dài hạn. Rô-bốt dạng ngựa cũng đang được thử nghiệm, có triển vọng
áp dụng trong thực tế cao hơn.
Ảnh toàn ký 3D (3D hologram). Trong phim Minority Report, nhân vật John Anderton (vai diễn của Tom Cruise)
xem ảnh của người vợ và con trai mất tích của mình dưới dạng ảnh toàn ký 3D: ảnh
trông như người thực, có thể quan sát từ mọi phía. Ý tưởng này thực ra được thể
hiện từ trước trong phim Star Wars,
như một phương tiện liên lạc (chẳng hạn, hình ảnh công chúa Leia hiện lên cầu cứu
Obi-Wan). Theo phim Star Wars và phim
Minority Report, ảnh toàn ký 3D hiện
lên trong không trung như một... hồn ma, người quan sát có thể đi quanh hình ảnh
ấy, nhìn bằng mắt trần.
Trong thực tế, vẫn chưa có cách nào để tạo được ảnh toàn ký
3D theo cách hình dung của phim Star Wars
và phim Minority Report. Ảnh toàn ký
3D xem được ở mọi góc cạnh hiện nay chỉ được tạo ra trên màn hình, chưa thể
hình thành trong không trung. Trong trường hợp như vậy, người quan sát phải
mang thiết bị "trùm đầu" (Head-Mounted Display - HMD) có màn hình hoặc
màn hình là một khối trụ, như thiết bị tạo ảnh toàn ký 3D của
Sony.
Quảng cáo theo tình cảnh. Trong phim Minority Report, nhân vật Anderton trông thấy quảng cáo ở nhiều
nơi. Quảng cáo không chỉ được tạo ra cho riêng anh, phù hợp với tính cách của
anh, mà còn phù hợp với cảm xúc của anh ở từng thời điểm. Điều này chắc chắn là
mong muốn mãnh liệt của... Google hoặc Amazon.
Hiện nay, tuy chưa có quảng cáo theo tình cảnh, nhưng đó
không phải là điều khó hình dung. Các nhà cung cấp dịch vụ như Google, Amazon,
Facebook,... hoàn toàn có thể nhận biết tính cách của người dùng qua hoạt động
tìm kiếm, qua những điều mà người dùng quan tâm. Khi bộ cảm biến (sensor) trong
những thiết bị do Google, Amazon,... sản xuất có nhiều hơn, tinh tế hơn, việc
nhận biết cảm xúc của người dùng ở từng thời điểm là khả thi. Trở ngại lớn nhất
không phải là thiếu công nghệ thích hợp, mà ý thức của người dùng về quyền
riêng tư ngày càng tăng.
Giấy điện tử mềm. Trong phim
Minority Report, nhân vật Anderton xem trang báo có hình động và thông tin trên
trang báo được cập nhật liên tục. Khi Anderton khui hộp giấy đựng thức ăn, người
xem phim thấy hình vẽ trên hộp cũng là hình động, nhảy múa... lăng nhăng.
Hiện nay, giấy điện tử (e-paper) dùng cho các máy đọc sách đều
có khổ nhỏ, thuộc loại cứng. Tuy nhiên, LG và Samsung đang thử nghiệm giấy điện
tử mềm, cả khổ nhỏ lẫn khổ lớn. Sản phẩm dùng giấy điện tử mềm có thể xuất hiện
trên thị trường trong vòng năm năm tới. Khi đó, giấy điện tử có thể được dán
quanh các cột nhà, dán trên ly nước,... để trình bày thông tin cập nhật.
Điều khiển máy tính bằng cử chỉ. Trong phim Minority Report, nhân vật Anderton mang găng tay đặc biệt, huơ tay
trước màn hình lớn để điều khiển máy tính, truy tìm thông tin.
Hiện nay, công nghệ Kinect của Microsoft cho phép điều
khiển máy tính bằng cử chỉ và không yêu cầu người dùng phải đeo găng tay đặc biệt.
Trên 20 triệu sản phẩm Kinect đã được bán ra! Tuy nhiên, Kinect không theo dõi
cử động của ngón tay. Công nghệ Mgestyk
hoặc Leap Motion có khả năng theo dõi
cử động của ngón tay giống như trong phim. Công ty HP đã sản xuất loại máy tính
PC sử dụng công nghệ Leap Motion. Các loại smartTV
(ti-vi thông minh) mới của LG và Samsung cũng cho phép dùng tay "ra hiệu"
khi cần chuyển kênh hoặc điều chỉnh âm lượng.
Di chuyển bằng động cơ phản lực sau lưng (jetpack). Cũng như
nhiều phim viễn tưởng khác, phim Minority
Report lặp lại mơ ước của con người về khả năng bay tự do trên trời như
chim (không phải ngồi trong máy bay). Thiết bị bay thường được hình dung là một
loại động cơ phản lực gắn sau lưng.
Hiện nay con người vẫn chưa thể chế tạo động cơ phản lực vừa
nhỏ gọn, vừa đủ sức chống lại trọng lực. Loại động cơ phản lực đeo trên lưng đang
được dùng cho việc di chuyển trong không gian bên ngoài Trái Đất, nơi không có
trọng lực.
Biết trước tương lai. Khác với nhiều chi tiết viễn tưởng có cơ
sở khoa học nhất định, phim Minority
Report thể hiện khả năng biết trước tương lai theo cách thực sự... hoang đường.
Trong phim, lực lượng đặc nhiệm chống tội phạm của cảnh sát, gọi là PreCrime, dựa vào tiên đoán của một nhóm
"người biết trước" (precog)
để ngăn chặn những vụ việc phạm pháp trước khi xảy ra. Nhóm precog (gồm ba người) đôi khi đưa ra báo
cáo thể hiện tiên đoán không giống nhau. Trong trường hợp như vậy, lực lượng
PreCrime sẽ tin vào tiên đoán của phía đa số (hai người).
Hiện nay, máy tính có khả năng "biết trước tương
lai" dựa vào phương pháp thống kê. Nhiều sở cảnh sát đã dựa vào báo cáo từ
máy tính để ngăn chặn tội phạm. Tại Mỹ, các sở cảnh sát Los Angeles, Santa
Cruz, Memphis, Chicago,... luôn tăng cường lực lượng tại các địa điểm, vào các
thời điểm có nhiều khả năng xảy ra vụ phạm pháp (buôn lậu, trộm xe,...) dựa vào
báo cáo thống kê từ máy tính. Trong báo cáo như vậy, máy tính phân tích dữ liệu
của bảy năm liền trước đó. Tuy nhiên, máy tính không thể dự đoán tên của thủ phạm
như các precog trong phim Minority Report!
Nói chung, phần lớn hình ảnh của năm 2054 trong phim Minority Report không còn quá xa lạ với
năm 2014. Điều này nghĩa là năm 2054 thực sự (40 năm sau) trở nên... khó hình dung hơn.
Con người dự đoán các hiện tượng tự nhiên và xã hội dựa vào
quy luật chính xác hoặc quy luật thống kê. Thế nhưng các quy luật chỉ là cách diễn
đạt một phần thực tại, thường phác họa tương lai với nhiều hình ảnh khả dĩ. Tương
lai luôn là điều bí ẩn, có thể hoàn toàn khác với mọi dự đoán.
NGỌC
GIAO