Con đường mới của "Già James"

Tính từ ngày công bố chính thức 23/5/1995, ngôn ngữ Java nay đã 15 tuổi, trở thành ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất thế giới (ngang với ngôn ngữ C). Thế nhưng, trong những ngày này, chính "Già James" cũng không rõ tương lai của ông sẽ ra sao sau khi xin nghỉ việc ở Công ty Oracle.

Ngày 2/4/2010 đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc đời của Gosling, ông không đến nơi làm việc thân thuộc của mình nữa và... không biết nên làm gì trong thời gian tới. Sau hơn hai thập kỷ gắn bó với Công ty Sun Microsystems lừng danh, ông chứng kiến "mặt trời" của mình lặn dần. Công ty Oracle đề nghị mua lại Sun từ tháng 4/2009. Nay việc sáp nhập đã hoàn tất. Sau những đợt cắt giảm nhân sự, cắt giảm lương bổng đối với những nhân viên cũ của Sun, Oracle vẫn dành cho Gosling một vị trí danh giá trong guồng máy mới: giám đốc kỹ thuật.

"Tại sao tôi ra đi, thật khó giải thích, vì nếu tôi nói thẳng, nói thật thì không có lợi cho ai cả. Điều làm tôi buồn nhất là không còn được làm việc với những người đầy tài năng mà tôi có đặc ân được gắn bó với họ trong nhiều năm. Thực tình tôi không biết nên làm gì tiếp theo ngoài việc nghỉ ngơi một thời gian trước khi săn tìm việc mới. Tôi rời Oracle không phải vì có chỗ làm mới nào đó tốt hơn...". Lời tâm sự của Gosling trên trang blog của ông thoáng chút ngậm ngùi. Không khó lắm để nhận ra từ câu chữ của Gosling sự va chạm trong văn hóa công ty giữa những nhân viên cũ của Sun và "ông chủ mới" Oracle.

Tuy Oracle cam kết tiếp tục phát triển công nghệ Java, riêng với Gosling, có những mất mát không thể bù đắp, chìm đắm cùng với cái tên Sun Microsystems.

"Khi tôi gia nhập Sun vào năm 1984 (ôi trời, không ngờ lâu đến thế!), một trong những điều hấp dẫn nhất đối với tôi là công nghệ mạng máy tính của Sun: mọi máy tính trong công ty đều có kết nối mạng. Vào thời ấy, đó là chuyện hiếm thấy. Tôi quen biết Bill Joy và Andy Bechtolsheim từ lâu. Họ rủ tôi về với Sun ngay từ khi thành lập công ty vào năm 1982 nhưng không hiểu sao tôi khờ dại từ chối. Ngày đó, Sun đề ra tôn chỉ lạ lùng: "The Network is the Computer" (Mạng là Máy tính). Với nhiều người, cách nói đó dường như vô nghĩa. Nhưng hãy thử hình dung những việc có thể làm khi bạn kết nối nhiều máy tính với nhau...".

Khi mạng máy tính được hình thành, nó có sức sống lạ thường. Đó là "máy tính" cực kỳ phức tạp và thông minh. Những năm sau này, Gosling sửa lại tôn chỉ của Sun cho súc tích hơn, mạnh mẽ hơn: "The Network Is" (Mạng là tất cả).

Công nghệ Java đã ra đời từ tầm nhìn xa rộng đó. Tháng 12/1990, Sun khởi động dự án Green nhằm định hình bước đi chiến lược trong thời kỳ phát triển tiếp theo. Nhóm dự án Green lúc đầu gồm ba người: Patrick Naughton, Mike Sheridan và James Gosling, nhanh chóng đưa ra kết luận rằng một trong những "làn sóng" của tương lai là sự hội tụ của các thiết bị gia dụng, các thiết bị cá nhân dùng kỹ thuật số với máy tính.

Bill Joy - "kiến trúc sư trưởng" (chief scientist) của Sun - yêu cầu nhóm Green phải xây dựng bằng được một công nghệ mới, tạo nên sức đột phá của Sun trong tương lai. Nhóm Green thực hiện bước đầu tiên với việc thiết kế một thiết bị cầm tay, có khả năng chạy chương trình như máy tính. Những chuyên viên dày dạn kinh nghiệm của bộ phận thiết kế máy tính SPARC (một sản phẩm của Sun) được gọi vào nhóm Green.

Tháng 3/1992, nhóm Green chế tạo hoàn chỉnh sản phẩm mẫu mang tên Star Seven (*7). Máy tính cầm tay *7 có màn hình chạm (touchscreen) với kích thước 5 inch, hiển thị được màu sắc thực 16 bit, có khả năng kết nối mạng không dây ở tần số 900MHz, dùng hệ điều hành Unix nhỏ gọn (1 MB) trong bộ nhớ Flash. *7 được trang bị phần mềm nền tảng để phát triển ứng dụng. Ứng dụng trên *7 không chỉ tạo ra giao diện người dùng trên màn hình gồm những cửa sổ và nút bấm, mà còn có thể phát ra âm thanh, hiển thị hình ảnh động với kênh trong suốt alpha.

Ngay từ lúc đó, Joe Palrang - kỹ sư thuộc nhóm Green - đã vẽ ra một "hoạt náo viên" mang tên Duke để trình diễn trên màn hình của *7. Phần mềm nền tảng và ngôn ngữ lập trình để phát triển ứng dụng trên *7 về sau được đặt tên là Java. Chàng Duke trở thành biểu tượng vui của công nghệ Java.

Gosling thiết kế ngôn ngữ Java, viết trình biên dịch và phần mềm nền tảng để chạy ứng dụng Java.

Thật đáng kinh ngạc về những gì nhóm Green đã tạo ra cách nay gần hai thập niên! Ý tưởng về phần cứng và phần mềm thể hiện bởi *7 ngày nay được thực hiện hoàn chỉnh bởi điện thoại dùng hệ điều hành Android của Google. Phần mềm ứng dụng cho điện thoại Android cũng được xây dựng trên một phần mềm nền tảng dễ dàng thích nghi với sự đa dạng của phần cứng và cũng được lập trình bằng ngôn ngữ Java.

Đáng tiếc cho Sun, ở thời kỳ đầu thập niên 1990, *7 khó đi vào cuộc sống do giá thành quá cao (*7 đi trước thời đại quá xa). Dù vậy, Sun kiên trì đầu tư xây dựng hoàn chỉnh công nghệ Java, từ kỹ thuật kết nối mạng, kết nối với cơ sở dữ liệu, cho đến các chức năng đồ họa 2D/3D và truyền thông đa phương tiện (multimedia).

Khi xuất hiện trình duyệt Netscape Navigator, Sun lập tức hợp tác với Netscape để tìm "đất dụng võ" cho công nghệ Java. Công nghệ Java kết hợp với trình duyệt tạo nên nền tảng cho ứng dụng truyền qua internet, độc lập với hệ điều hành. Năm năm sau đó, công nghệ tương tự Java mang tên .NET của Microsoft ra đời như một phương tiện chống trả mối đe dọa từ Java.

Do bao quát nhiều lĩnh vực, Java không có chức năng hiển thị hình vector động trên trang web. Thật bất ngờ, thiếu sót "nhỏ bé" đó kích thích công nghệ Flash xuất hiện. Khi lớn mạnh nhanh chóng từ nhu cầu quảng cáo trên internet, Flash mới được bổ sung dần dần những chức năng mà Java có từ lâu.

Để công nghệ Java trở nên phổ biến, Sun cung cấp miễn phí mã nguồn phần mềm nền tảng và trình biên dịch Java. Phần mềm nền tảng Java sau trở thành phần mềm nguồn mở. Việc xây dựng công cụ lập trình cho Java cũng được Sun tiến hành dưới dạng dự án nguồn mở (dự án NetBeans).

Những năm sau này, Gosling tập trung vào việc xây dựng các công cụ lập trình Java chuyên nghiệp và nền tảng Java cho hệ thống điều khiển theo thời gian thực (real-time system).

Vốn là công ty cung cấp máy chủ mạnh và giải pháp hệ thống thông tin lớn, rốt cuộc Sun đã không đầu tư vào lĩnh vực điện tử tiêu dùng để tạo ra sản phẩm phần cứng và phần mềm đặc thù (điều mà Apple đã làm với iPhone) dù có những sáng tạo công nghệ đột phá từ rất sớm trong lĩnh vực đó. Không chỉ Java, hệ điều hành Solaris của Sun cũng được chuyển thành nguồn mở. Sun muốn xây dựng mô hình kinh doanh dựa trên phần mềm nguồn mở nhưng điều đó hóa ra có lợi nhiều hơn cho các công ty đối thủ.

Khi Sun không còn nữa, một số chuyên gia gạo cội của Sun, bạn bè của Gosling, không tiếp tục làm việc cho Oracle, mở ra các công ty nhỏ. Gosling phân vân: "Cái tạng của tôi phù hợp với việc nghiên cứu hơn kinh doanh". Hơn nữa, trong bối cảnh kinh tế không mấy khả quan của nước Mỹ, ông thấy rõ việc tiếp cận các nguồn vốn trở nên rất khó khăn.

Có người dự đoán Gosling sẽ hợp tác với Google trong dự án ngôn ngữ lập trình GO. Gosling cũng có thể tham gia vào việc xây dựng nền tảng Google App Engine do chuyên gia Tim Bray chủ trì (Tim Bray là bạn cũ của Gosling ở Sun).

Có ý kiến cho rằng với kinh nghiệm toàn diện về Java, Gosling vô cùng thích hợp với việc phát triển công nghệ .NET tại Microsoft, bên cạnh chuyên gia Anders Hejlsberg (cha đẻ công cụ lập trình Turbo Pascal, cha đẻ ngôn ngữ C#). Gosling và Hejlsberg sẽ là "khẩu súng hai nòng" của công nghệ lập trình Microsoft.

Những người thân quen khuyên Gosling nên làm việc cho IBM, ở đó ông có thể xây dựng ngôn ngữ lập trình mới mạnh hơn Java (thực ra, Gosling từng làm việc cho IBM trước khi về với Sun).

Lại có tin đồn Gosling sẽ trở về quê hương Canada để dạy học. Chắc chắn ông sẽ là người thầy "đắt giá" trong ngành Khoa học Máy tính.

Thực ra, Gosling vẫn chưa thôi nghĩ về Java: "Java còn sống rất lâu. Tuy con đường của Java trở nên phức tạp nhưng sức sống của Java vẫn mạnh mẽ. Tôi sẽ tiếp tục tham gia vào việc phát triển Java, chỉ có điều hiện giờ tôi chưa biết sẽ tham gia như thế nào".

Trên trang blog của mình, Gosling cảm ơn những lời khuyên đầy tình cảm về công việc xứng tầm với ông và hóm hỉnh trưng bày hình ảnh tương lai của mình: người bán hotdog.

NGỌC GIAO