Bí ẩn Flappy Bird

Trong tháng 1/2014, nhiều chuyên trang công nghệ danh tiếng (CNN, Huffington Post, CNET, The Verge, Tech Crunch, Venture Beat,...), cùng rất nhiều trang cá nhân đã đưa tin, bình luận về trò chơi Flappy Bird, tương tự trường hợp trò chơi Angry Birds của Công ty Rovio vào năm 2010. Tại cửa hàng trực tuyến iTunes của Apple ở nhiều quốc gia, Flappy Bird đánh bại trò chơi lừng danh Candy Crush, vượt trên các ứng dụng phổ biến như Snapchat và Facebook. Sức hút lạ thường của Flappy Bird thể hiện ở ngay tiêu đề của những bài bình luận: "Why The Heck Is Everyone Playing Flappy Bird?" (điều quái quỷ gì khiến mọi người đều chơi Flappy Bird?), "Everyone is playing Flappy Bird and no one knows why" (mọi người đều chơi Flappy Bird nhưng không ai hiểu tại sao), "I Hate Flappy Bird, But I Can’t Stop Playing It" (tôi ghét Flappy Bird nhưng tôi không thể ngừng chơi).

Khác với Angry Birds, trò chơi Flappy Bird được phát triển bởi chỉ một người. Trả lời phỏng vấn trên trang mạng Chocolate Lab Apps, tác giả Nguyễn Hà Đông cho biết anh tạo ra Flappy Bird chỉ trong vài ngày, ngoài giờ làm việc. Luật chơi của Flappy Bird rất đơn giản: người chơi phải liên tục dùng ngón tay gõ vào màn hình để làm cho chú chim béo ú ngộ nghĩnh vỗ cánh, bay lọt qua các khe hở. Qua mỗi khe hở, người chơi được một điểm. Nếu đụng vào vật cản, chú chim "chúi mũi" xuống đất, trò chơi kết thúc. Hình vẽ trong trò chơi cũng đơn giản, theo phong cách của máy trò chơi cũ (video arcade).

Ganh đua về điểm số trong Flappy Bird đang là cuộc chơi sôi nổi của các "đối thủ" trên mạng xã hội Twitter, Facebook, Instagram. Bản thân Flappy Bird cũng nhanh chóng có đối thủ: trò chơi IronPants có luật chơi và hình vẽ gần giống Flappy Bird. Có lẽ sẽ tiếp tục xuất hiện những trò chơi "nhái" khác, theo cùng thể loại.

Giới thiết kế trò chơi xếp Flappy Bird vào thể loại endless runner, trong đó người chơi phải vượt qua những chướng ngại bất tận cho đến khi... thua. Trò chơi đầu tiên thuộc thể loại này có lẽ là BC’s Quest for Tires (tác giả Chuck Benton) phát hành vào năm 1983, chạy trên máy tính Commodore 64. Trong trò chơi BC’s Quest for Tires, người chơi phải điều khiển một chàng râu xồm thời tiền sử chạy xe đạp một bánh bằng đá trong cuộc rượt đuổi bất tận để cứu cô bạn gái bị... khủng long bắt cóc. Thể loại endless runner sống lại với trò chơi Canabalt (tác giả Adam Saltsman, 2008). Canabalt cũng tạo ra một chàng chạy "bán sống bán chết", nhảy từ mái nhà này sang mái nhà khác, hoặc nhảy qua các cần cẩu, như trong phim hành động.

So với các trò chơi endless runner khác, Flappy Bird đơn giản hơn nhiều, nhưng vì sao Flappy Bird có tính gây nghiện? Trong bài bình luận "10 reasons why Vietnam-made game Flappy Bird is so ridiculously addictive", tác giả Đỗ Anh Minh phân tích "10 nguyên nhân khiến Flappy Bird của Việt Nam có sức thu hút đến mức phi lý", nhằm giúp giới lập trình trò chơi di động rút kinh nghiệm:

1. Tạo ra trò chơi thực sự khó. Trong Flappy Bird, người chơi không dễ đạt điểm cao nhưng đó là điều tốt. Người chơi luôn ưa chuộng thách thức. Với trò chơi khó, điểm số đạt được có ý nghĩa như một thành tích, xứng đáng để phô trương.

2. Tạo ra trò chơi cực kỳ đơn giản. Cũng như các trò chơi có tính gây nghiện khác, Flappy Bird dễ hiểu đến mức không cần giải thích luật chơi. Ai cũng có thể nhanh chóng nhập cuộc.

3. Tạo ra cảm giác "gần thắng". Người chơi Flappy Bird luôn có cảm giác lần chơi sau nhất định tốt hơn lần trước, nhất định sẽ hơn điểm người khác sau nhiều lần chơi.

4. Không buộc trả tiền khi chơi (in-app purchase). Nhiều trò chơi "dụ khị" người chơi tiêu tiền để có nhân vật đẹp hơn, để trò chơi dễ hơn, có thêm các mức chơi mới,... Flappy Bird không có các mức chơi với độ khó tăng dần và chỉ thu lợi từ quảng cáo.

5. Không có hơn ba nút bấm. Mỗi lúc, trên màn hình Flappy Bird chỉ có ba nút bấm. Trong việc chia sẻ ảnh chụp màn hình trò chơi, mọi người xem đều dễ dàng nhận biết các lựa chọn trong trò chơi.

6. Tôn trọng quy luật vật lý. Chú chim trong Flappy Bird bay và rơi theo cách như có trọng lực tác động. Quy luật vật lý cũng từng được xem là một trong những yếu tố quan trọng tạo nên thành công của trò chơi Angry Birds.

7. Hình thành kỹ năng ở người chơi. Người chơi phải cảm thấy họ chơi giỏi hơn qua mỗi lần chơi.

8. Mỗi lần chơi không quá dài. Người chơi Flappy Bird rất dễ thua, phải chơi lại. Sự lặp đi lặp lại tạo nên thói quen, tạo nên sự ràng buộc.

9. Làm cho trò chơi... đáng ghét. Những người ghét Flappy Bird cũng góp phần quan trọng làm cho Flappy Bird nổi tiếng. Không ít người muốn tẩy chay Flappy Bird khi không đủ kiên nhẫn để đạt được mức điểm "hơn người".

10. Không bắt chước các trò chơi lừng danh. Flappy Bird không hề giống với các trò chơi Candy Crush, Angry Birds và Clash Of Clans.

Mỗi kinh nghiệm nêu trên đều có lý lẽ nhất định, nhưng việc vận dụng quy tắc cuối cùng có thể vô hiệu hóa các quy tắc khác: phải có sáng tạo, thay vì bắt chước Flappy Bird hay Angry Birds.

Nhà thiết kế trò chơi Tadhg Kelly cho rằng "công thức thành công" có thể không tồn tại vì câu chuyện thành công thường bao gồm nhiều yếu tố khó đoán định, liên quan đến bối cảnh, liên quan đến thời điểm. Việc áp dụng "công thức thành công" của ai đó trong bối cảnh khác, ở thời điểm khác, có thể không hiệu quả. Kelly giễu cợt: "Từ thành công của Flappy Bird, tôi đoán rằng sẽ có người đưa ra lý thuyết về trò chơi thành công trên iOS, rằng đó phải là trò chơi có phong cách xưa cũ và có những con chim, tựa như một số nhà sản xuất trò chơi cho PlayStation từng tin rằng muốn thành công tại thị trường Mỹ phải làm trò chơi về Ninja, về ma cà rồng hoặc về bọn Nazi (Đức Quốc Xã). Chuyện có thực đấy nhé. (...) Có lẽ người ta sẽ mời Nguyễn (Hà Đông) đến một hội thảo của những người lập trình trò chơi, ở đó Nguyễn sẽ nói rằng trò chơi của anh ấy thành công do may mắn, như anh ấy đã nhắc lại nhiều lần. Nhiều người trong chúng ta sẽ ngồi lắng nghe và ghi chép kinh nghiệm, rằng anh ấy đã lập trình hiệu quả ở Việt Nam và đã có cuộc trò chuyện tốt đẹp với đại diện của Apple vào một ngày Chủ Nhật. Chúng ta sẽ tin rằng muốn đạt được thành công, phải lập trình trò chơi tại Việt Nam và làm việc với Apple vào ngày Chủ Nhật...".

Nhận định của Kelly cũng có tính thuyết phục, nhưng đồng thời đẩy câu chuyện thành công của Flappy Bird vào vùng bí ẩn, không thể lý giải, không mang đến bài học nào.

Thôi thì cứ hiểu đơn giản: thành công của Flappy Bird là món quà mà cuộc sống dành tặng cho tác giả, tưởng thưởng cho lòng kiên trì và niềm say mê. Nhiều năm sau, mọi người sẽ còn nhắc đến sự kiện "Flappy Bird của Việt Nam" vào năm 2014.

NGỌC GIAO